Web Sitelerinde Çerçeveleme (Framing) Teknolojisi ve Getirdiği Yasal Problemlere Kısa Bir Bakış

Copyright, Av. Ali Osman Ozdilek, Montreal 2002

1. Tanim ve Teknik Ozellikler:

WWW’de sikca kullanilan bir teknik de cercevelemedir ( framing). Cerceveleme, kisinin bir veya daha fazla ayri ayri adreslenmis unsurdan olusan bilesik bir web sayfasi yaratmasina izin verir. Cerceveleme iceren bir web sayfasi, bilgisayar ekraninda, coklu pencereler gibi kendine ozgu bicimde tanimlanmis alanlardan olusur.

Cerceveler asil sayfa kullanicisi tarafindan secilmesi tasarlanmis diger web sayfalarinin en goze carpan URL adreslerini veya ayni web sitesi icindeki diger sayfalari icerebilir. Asil sayfa kullanicisi cercevelenmis bir URL adresini tikladigi zaman, kullanicinin tarayicisi secilmis URL’nin icerigini derhal iletir. Boylece herbir cercevenin icerigi kullanicinin ekraninda, sanki kullanici yeni bir URL sayfasina dogrudan erismemis gibi gorunur. Kisacasi yeni URL icerigi bir cerceve olarak asil sayfanin cercevesi olarak tasarlanmis gibi gorunur. Bu teknik sayesinde her bir cerceve bagimsiz olarak isler. Bu yuzden bir cerceveye download edilmis bilgi yalnizca o cerceveyi doldurur ve ekrandaki diger cercevelerin icerigini etkilemez veya ustune yazmaz.

Basit bir cerceve icin HTML editorune yazilacak kodlar asagidaki gibi olacaktir:

........................
Bu kod sonucu olusacak ekran goruntusu ise soyle olacaktir:



M
E
N
U



SITE BASLIGI


KAYNAK SAYFA
(CERCEVE SAYFA)



Yukaridaki kodlar herhangi bir metin editorunde (not pad gibi) calistirilirsa birbirinden bagimsiz uc adet cerceve olusacaktir. Bu uc cerceve birbirinden bagimsiz olarak calisabilmektedir. Her birinin ayri rota cubuklari vardir. Yukaridaki sekilde kaynak sayfaya hyperlink verilerek herhangi bir web sitesinin icerigi web site sahibinin sitesine getirilebilir.

Hyperlink araciligiyla cerceveler, kullanicinin asil sayfasi ile baglantilarini kaybetmeden kullanicinin tek bir bilgisayar ekranindaki cercevelenmis alan icerisinde degisik web site yerlesimlerini es zamanli olarak gorebilmelerini olanakli kilar. Burada dikkat edilmesi gereken husus, cercevelenen icerigin daimi yerlesim yerinin cercevelenmis site olmaya devam etmesine ragmen icerigin URL’sine tiklamanin bir sonucu olarak, icerigin yalnizca gecici bir sekilde asil sayfanin bulundugu web sitesinde oldugunu anlamaktir. Bu husus cercevelemenin teknik ozelliginin sonucu ortaya cikmaktadir. Yani cerceveleme teknolojisi, kullanicinin tarayici yaziliminin icerigin bulundugu URL’ye yoneltilmesi ile calisir ve icerigi asil sayfaya getirmez.

Cerceveler ve cerceveleme teknolojisi web sitesi sahiplerine essiz firsatlar sunmaktadir. Cunku herbir cerceve birbirinden bagimsiz olarak islemektedir ve bilginin, bilgisayar ekranindaki diger cercevelerde goruntulenen icerigin uzerine yazmaksizin bilgisayar ekranindaki yalnizca tek bir cerceve icinde goruntulenmesine izin vermektedir. Bu durum da, web sayfasi sahiplerinin reklam vermeyi surdurerek ve belirli web site materyalini belirli bir cerceve icine sabitleyerek web sitelerinin yerlesim planlarini kendi yararlarina kullanmalarina izin verir.

Bu durum, reklami ekranin belirli bir parcasina ve bir indeks icerebilen bir rota cubugunu ( navigation bar ) web sitesine veya bir sayfanin icerigini, goruntusu kayabilen bir cercevenin icine yerlestirmekle sik bicimde ortaya cikabilmektedir. Bu cerceveleme teknikleri, web sitesi sahiplerinin baska bir URL’deki icerigi goruntulerken kendi reklamlarini kullanicinin gorus alaninda tutmak veya kullanicinin, web sitelerindeki belirli icerik materyallerinin yerini ogrenmesine yardim eden bir icerik tablosu, bir goruntusu kayan pencere veya her zaman gorus alanindaki bir rota cubuguyla kullanicinin kendi web sitelerini ziyaret etme olasiligini arttirmak suretiyle kendi web sitelerinin ticari degerini arttirmasi nedeniyle web sitesi sahipleri icin populer oldu.

Link verme veya meta-tag’lar1 gibi diger internet teknikleriyle oldugu kadar cercevelemenin kolayligi da kendisiyle birlikte yasal riskleri ortaya cikarmaktadir. Bir web sitesi sahibinin, web sitesindeki cerceveleri de iceren ve cercevelemenin neden oldugu bazi yasal sorunlarin varoldugunun ve bu yasal sorunlarin cogunun halen cozulememis oldugunun farkinda olmak gerekir. Bu yasal sorunlar telif hakki ve marka tecavuzunu, haksiz rekabeti, sozlesmenin ihlalini, sahteciligi, karalamayi, gizlilik haklarini ve reklam haklarini icerebilir.

2. Hukuki Meseleler:

Cerceveleme teknolojisinin kullanimi, birkac yil once karara baglanan Washington Post-Total News davasinda temel bir mesele olarak ele alinmistir. Washington Post, Wall Street Journal ve CNN’in de icinde bulundugu cesitli seckin haber organizasyonlari, web tabanli haber toplama sitesi olan Total News’e karsi bir dava actilar. Total News,haber kuruluslarinin bilgilerini kendi web sitesinde goruntulemek icin cerceveleme ve hiperlink teknolojilerini kulaniyor ve cercevelerin etrafini kendi ilanlariyla ceviriyordu.

Bu davada haber kuruluslari, Total News’in web sitesinin kendi sitelerine hiperlink vermesinin ve cerceveleme kullanmasinin kisilerin web sitelerini okuma tarzlarini degistirdigini cunku Total News’in cercevesinin haber kuruluslarinin web sitelerine dahil olan reklamlar yerine Total News’in reklam verenlerinin reklamlarini icerdigini iddia ettiler. Haber kuruluslari davada Total News’e karsi asagidaki hususlara dayanan talepler ileri surduler:

Kotuye kullanma :

Haber kuruluslari Total News’in sitesinin herbir sitede bildirilen haberlerin butun ticari degerlerini alarak kendi kari icin kelimesi kelimesine baskalarina satmakla haberlerin ticari degerini kotuye kullandigini iddia ettiler.

Federal Marka Tecavuzu ve Seyreltme

Haber kuruluslari hem federal hem de eyelet hukuku uyarinca Total News’in sitesinin, haber kuruluslarinin unlu ticaret markalarinin ayirt edici ozelligini azalttigini ve seyrelttigini iddia ettiler. Haber kuruluslari ayrica Total News’in sitesinin, Total News’in web sitesinde gosterilen reklamlarin ve icerigin kaynagi konusunda tuketicileri aldatma, karisiklik ve yanilgiya neden olma olasiliginin bulundugunu ileri surduler.

Telif Hakki Tecavuzu:

Haber kuruluslari, Total News’in sitesinin kendi icerikleri ve web sitelerindeki telif haklarinin sahibi olan haber kuruluslarina ait cesitli munhasir haklara tecavuz ettigini iddia ettiler.

Cercevelemenin, linkli bir sitenin telif hakkina konu materyalin telif hakki tecavuzu olusturabilmesi icin cesitli ihtimaller vardir. Telif hakki sahibinin izni olmaksizin linkli bir sayfa cerceveleme amaciyla lokal olarak on bellege aktarildiginda (cache edildiginde) cogaltma hakki ihlal edilmis olabilir. Eger cercevelenmis eser linkli sayfadan izinsiz olarak turetilmis bir eser ise, eser sahibinin uyarlama hakki ihlal edilmis olabilir. Ayrica kamuya yayma, temsil ve icra haklari da ihlal edilmis olabilir. Cunku link veren site linkli sitenin icerigini cercevelemekle o sitenin iceriginin yayim, temsil veya icrasini yetkisiz bir bicimde degistirmis olmaktadir.

Bu davada Total News en cok kullanicilarin haber kuruluslarinin iceriklerini izledikleri yolu degistiren ve bazen bir isleme eser yaratmis olmasindan dolayi potansiyel telif hakki tecavuzu sorumlulugu konusunda risk altinda idi. Soyle ki ;

· Total News’in cercevesi, kullanici tarafindan ekrana Total News’in web sayfasi yoluyla degil de dogrudan erisilmis olsaydi haber kuruluslarinin gorulebilecek olan tum bilgisayar ekranlarini goruntulemiyordu.

· Total News’in cercevesi, haber kuruluslarinin iceriklerini Total News’in kendisinin reklam ve logosuyla ceviriyordu.

· Haber kuruluslarinin icerigi Total News’in sayfasinda goruntulenirken haber kurluslarinin degil Total News’in URL’si tarayici adres alaninda yer almaya devam ediyordu.

Reklam Hukukunun Ihlali, Aldatici Reklamlar ve Haksiz Rekabet :

Haber kuruluslari Total News’in sitesinin, tuketicilerin yanilgiya kapilarak, Total News’in haber siteleriyle yakin bir iliskisi olduguna veya haber siteleri tarafindan sponsorlugunun yapildigi ya da kabul edildigine veya bu sitelerden izin almis olduguna inanmalarina yol acmasinin olasi oldugunu iddia ettiler.

Is iliskilerine dolayli mudahale :

Haber kuruluslari, Total News’in sitesinin, haber kuruluslarinin reklam anlasmalarini ifa etmelerini daha kulfetli hale getirdigini ve haber kuruluslarina reklam verenlerin onlarin sitelerinden yer satin alirken hesaba kattiklari kazanclara mudahalede bulundugunu iddia ettiler.

Yukaridaki sebeplere dayanan bu dava taraflarin sulh olmasiyla cozume kavusmustur. Sulh anlasmasinin sartlari, baska sartlarin yanisira Total News’in haber kuruluslarinin web sitelerini cercevelemeyi durdurmasini ve Total News’in yalnizca izin alarak haber kuruluslarinin sitelerine link verebilmesini icermekteydi.

3.Sonuc:

Yukarida ele alinan davada ortaya cikan meselelerin cogu hala cozulebilmis degildir. Hukukumuz acisindan bakarsak, “cerceveleme” teknolojisi kullanilan web sitelerinde cerceve icinde goruntulenen icerik eger FSEK kapsaminda eser olarak nitelendirilebiliyorsa, eser sahibinden izin alinmadigi surece cerceve kullanimi yasaya ayukirilik teskil edecektir. Yine cerceve kullanilan web sitelerinde cerceve icine alinan icerigin etrafinin reklamlarla cevrilmesi ve buna ek olarak kullanicinin tarayicisinin adres kisminda cerceve kullanilan asil sayfanin adresinin gorunmesi, tuketicinin kafasi karistirabilecek ve iltibas yaratabilecektir. Bu durumda da marka hakki tecavuze ugrayanlar 556 sayili KHK kapsaminda basvuru hakkina sahip olacaklardir. Yine TTK’nun haksiz rekabete iliskin hukumleri cerceveleme ile ilgili problemlere uygulanabilecektir.

Bu sebeple web sitelerinde cerceveleme teknolojisini kullanacak olanlarin veya kullananlarin herhangi bir yasal yaptirimla karsilasmamalari icin dikkat etmeleri gereken hususlar sunlar olacaktir:

Link verilen bir sayfa web sitesi sahibinin ilanlari ile cercevelenmemeli,
Baska bir siteden web sitesi sahibinin sitesine icerik cercevelenmeden once digger site sahibinden izin alinmali,
Eger goruntulenen icerik baska bir sitenin icerigi ise tarayicinin URL adresi kisminda cercevelenen sitenin URL adresinin gorunmesi saglanmali.


Ali Osman Ozdilek
Avukat, yazar
Montreal,2002
1 Meta-tag’ler icin ayrintili bilgi icin bkz. OZDILEK Ali Osman, Internet ve Hukuk, Papatya Yayincilik, Istanbul 2002